Sny świadome, inaczej Lucid Dream, w skrócie LD, to takie sny, w których osoba śniąca wie, że śni. Jest świadoma zarówno sennej rzeczywistości w marzeniu sennym, jak i tego, że w danym momencie leży w łóżku.
Taka podwójna świadomość dotyczy często także snów o swobodnym unoszeniu się czy lataniu. Może być ona spowodowana – zgodnie z hipotezami niektórych badaczy snów – podwójną świadomością położenia ciała śnionego i rzeczywistego. Jako ciekawostkę warto podać, że w czasie świadomego snu paraliż związany z fazą REM jest głębszy niż podczas normalnego snu.
Większość ludzi nie przejawia dużych skłonności do świadomych snów, są jednak osoby, które miewają je często. Sny świadome, blisko powiązane z medytacją, często właśnie z niej wynikają. Zdarza się, że osoby praktykujące medytację zaczynają śnić świadomie, widząc białe światło, mając wrażenie latania albo swobodnego unoszenia się, co jest rzadziej spotykane u osób niepraktykujących medytacji. W czasie świadomych snów osoby śniące doświadczają także niejednokrotnie czegoś, co można określić mianem fałszywego przebudzenia. Co to oznacza? Tyle, że śni się im, iż się zbudzili.
Istnieje również hipoteza, że świadomego śnienia, a także kontrolowania treści snów można się nauczyć. Jest to umiejętność przydatna, gdyż świadome sny mogą pomóc pozbyć się nocnych koszmarów, a także spełniać różne pragnienia i marzenia. Stosowanie specjalnych technik umożliwia uświadomienie sobie, że senna rzeczywistość to tylko wyobrażenie. Istnieją też substancje, m.in. zioła, które mogą sprzyjać osiąganiu LD, a także leki, którym przypisuje się utrudnianie osiągnięcia świadomych snów.
Zgodnie z szacunkami i przewidywaniami naukowców około 20% ludzi na świecie przynajmniej jeden raz w życiu miało świadomy sen, chociaż być może nawet nie zdawali sobie oni z tego sprawy. Równocześnie coraz więcej osób interesuje się tematyką świadomych snów – trend ten obserwowany jest m.in. w USA, krajach skandynawskich, Polsce, na Wyspach Brytyjskich oraz w Australii. Twórcą terminu „lucid dream” jest natomiast, zgodnie z opiniami badaczy – holenderski psychiatra Frederik van Eeden. Zgodnie z jego definicją jest to taki sen, w czasie którego pamięta się w pełni o swoim życiu na jawie, a także ma się wolną wolę.
Ze świadomym śnieniem związane są takie zjawiska jak na przykład paraliż senny, fałszywe przebudzenie czy eksterioryzacja. Szerzej omawiamy je w osobnym artykule.