„Oneirocritica”, znana również jako „Interpretacja Snów”, to monumentalne dzieło autorstwa Artemidora z Daldis, greckiego znawcy snów z II wieku n.e. Jest to jedno z najstarszych i najbardziej wpływowych dzieł poświęconych analizie i interpretacji snów, zachowane do naszych czasów. Składające się z pięciu ksiąg, „Oneirocritica” systematycznie klasyfikuje sny i oferuje wytyczne do ich interpretacji, opierając się na bogatym zbiorze ponad trzech tysięcy przykładów snów. Praca ta nie tylko stanowi bezcenny wgląd w dawne wierzenia i praktyki związane ze snami, ale również podkreśla uniwersalność i znaczenie snów w ludzkim życiu.
Kim był Artemidor ?
Artemidor z Daldis, żył w II wieku n.e., był starożytnym greckim filozofem. Urodził się w Efezie, ale pochodził z Daldis w Lidii.
Artemidorus żył w czasach rzymskiej dominacji nad światem greckim, kiedy to różne kultury i wierzenia zderzały się i przenikały nawzajem. Jego dzieło, napisane w języku greckim, odzwierciedla szeroki zakres wpływów – od greckiej filozofii po orientalne praktyki interpretacji snów. „Oneirocritica” jest produktem epoki, w której magia, religia i początki naukowego podejścia do zjawisk przyrody i ludzkiej psychiki współistniały bez wyraźnych granic.
Podział snów
„Oneirocritica” dzieli sny na dwie główne kategorie: te, które przepowiadają przyszłość w dosłowny sposób (oneiromancy) i te, które wymagają symbolicznej interpretacji (oneirocritica). Artemidor szczegółowo opisuje różnorodne typy snów, od tych przynoszących dobre wieści, po ostrzegawcze czy wręcz złowrogie. Każdy sen jest dokładnie analizowany, z uwzględnieniem kontekstu życiowego śniącego, co stanowi o unikatowości i indywidualności interpretacji snu.
Dzieło Artemidora podkreśla znaczenie snów jako formy komunikacji między boskością a ludźmi, a także jako narzędzia do samopoznania i przewidywania przyszłości. Autor zwraca uwagę na związek między stanem psychicznym a fizycznym śniącego a treścią snu, co wskazuje na jego intuicję co do złożoności ludzkiego umysłu.
Księgi
„Oneirocritica” Artemidora z Daldis jest dziełem podzielonym na pięć ksiąg, z których każda omawia różne aspekty i metody interpretacji snów, stanowiąc kompleksowe compendium wiedzy na ten temat. Pierwsze trzy księgi koncentrują się na kategoryzacji i analizie różnych grup snów, rozpatrując je z perspektywy anatomii ludzkiego ciała, obiektów i zdarzeń w naturalnym świecie, a także różnorodnych, mieszanych tematów.
Księga pierwsza
Pierwsza księga poświęcona jest anatomii i aktywności ludzkiego ciała, rozkładając na 82 sekcje interpretacje pojawiających się w snach motywów, takich jak wielkość głowy, jedzenie czy aktywność seksualna. Na przykład, sekcja 52 mówi o jednej z aktywności ciała: „Wszystkie narzędzia, które tną i dzielą rzeczy na pół, oznaczają niezgodę, frakcje i obrażenia… Narzędzia, które wygładzają powierzchnie, przepowiadają koniec wrogości.”
Całość księgi pierwszej można zobaczyć tutaj : Βιβλίον αʹ
Artemidorus rozpoczyna od wyjaśnienia swoich początkowych wahania dotyczących podjęcia się opracowania omawianego tematu, które wynikały nie z lenistwa czy braku odwagi, lecz z obaw przed wielkością i złożonością zagadnień, a także przed kontrowersjami, które mogą wywołać u innych. Zostaje zmotywowany do pracy przez aktualne potrzeby, zarówno własne, jak i przyszłych pokoleń. Podkreśla swoje doświadczenie i znajomość tematu, zdobyte poprzez podróże i rozmowy z różnymi ludźmi, co pozwoliło mu na gromadzenie wiedzy na temat snów i ich interpretacji.
Następnie przechodzi do głównej części tekstu, gdzie zajmuje się różnicami między snami a marzeniami sennymi, wskazując na ich odmienne charaktery i funkcje. Podkreśla, że sny mogą być znaczące i przepowiadać przyszłość, dzięki czemu stają się ważnym elementem w życiu i decyzjach ludzi. Wyróżnia dwa główne typy snów: teoretyczne, które są dosłowne i bezpośrednie, oraz alegoryczne, wymagające interpretacji. Artemidorus dąży do wyjaśnienia przyczyn, dla których ludzie mają takie sny, oraz znaczenia nazw związanych ze snami, starając się dostarczyć ogólną definicję snu jako zjawiska psychicznego o znaczeniu proroczym.
W dalszej części tekstu przedstawione są szczegółowe opisy różnych typów snów i ich znaczeń, w tym snów dotyczących zarówno konkretnych osób, jak i tych o szerszym znaczeniu społecznym czy kosmicznym. Artemidorus omawia również przypadki, kiedy sny nie spełniają się, co może wynikać z różnych przyczyn, takich jak brak odpowiedniej interpretacji czy niewłaściwe działanie osoby śniącej. Tekst kończy refleksją na temat roli snów w życiu ludzi, ich potencjale w przewidywaniu przyszłości oraz sposobach ich interpretacji, podkreślając znaczenie doświadczenia i wiedzy w tym procesie.
Księga druga
Druga księga traktuje o obiektach i zdarzeniach w naturalnym świecie, takich jak pogoda, zwierzęta, bogowie i latanie. Sekcja poświęcona zwierzętom obejmuje ssaki (domowe i dzikie), stworzenia morskie, gady oraz te, które latają. Dlatego w rozdziale 12 znajdujemy: „Istnieje pokrewieństwo między wszystkimi dzikimi zwierzętami a naszymi wrogami. Wilk oznacza gwałtownego wroga… Lis wskazuje, że wróg nie zaatakuje otwarcie, ale będzie knuł podstępnie.”
Księga druga : Βιβλίον βʹ
Druga księgi Artemidora skupia się na bardziej szczegółowych interpretacjach snów związanych z codziennymi aktywnościami i obiektami, rozszerzając wiedzę przedstawioną w pierwszej księdze. Artemidorus kontynuuje swoje eksploracje znaczeń snów, zagłębiając się w tematy takie jak wygląd i stan odzieży, interakcje z różnymi przedmiotami i zjawiskami naturalnymi, a także wpływ tych snów na życie codzienne i decyzje jednostek. Autor szczegółowo omawia, jak różne aspekty snów, takie jak widzenie czystego powietrza, zmagać się z różnymi warunkami pogodowymi, interakcje z biżuterią, a także zdarzenia takie jak pioruny czy widzenie ognia, mogą mieć znaczące przesłanie dla śniącego. Artemidorus kładzie nacisk na zrozumienie kontekstu snu oraz indywidualnych okoliczności śniącej osoby, podkreślając złożoność interpretacji snów i ich potencjalny wpływ na przyszłe działania i decyzje życiowe. Praca ta podkreśla również znaczenie snów w kulturze i wierzeniach antycznych, oferując wgląd w sposób, w jaki ludzie starożytni próbowali zrozumieć i wykorzystać sny do przewidywania i kształtowania swojej przyszłości.
Księga trzecia
Trzecia księga ma charakter mieszany i obejmuje szeroki zakres tematów, które nie zostały sklasyfikowane w pierwszych dwóch częściach. To klasyczny tekst na temat interpretacji snów, w którym Artemidor zgłębia znaczenia różnych marzeń sennych i ich symbolikę, starając się odróżnić te przepowiadające przyszłość od tych bez znaczenia.
Księga trzecia : Βιβλίον γʹ
Trzecia księga Artemidora dostarcza dalszych interpretacji snów, koncentrując się na różnorodnych sytuacjach i przedmiotach, które mogą się pojawiać w marzeniach sennych. Artemidorus kontynuuje swoją metodyczną analizę, badając znaczenie snów związanych z różnymi aspektami życia codziennego i naturalnego świata. Księga ta poszerza zrozumienie snów przedstawione w poprzednich tomach, dodając szczegółowe wyjaśnienia i nowe kategorie interpretacyjne. Przez to dzieło, Artemidorus dąży do zapewnienia czytelnikom kompleksowego przewodnika po znaczeniach snów, odzwierciedlając wierzenia i praktyki kulturowe swoich czasów.
Księga czwarta
Artemidor przechodzi od treści snu do techniki ich interpretacji w księdze czwartej, która jest adresowana do jego syna. Podkreśla, że interpretator musi znać tło śniącego, takie jak jego zawód, zdrowie, status, nawyki i wiek. Należy także rozważyć prawdopodobieństwo treści snu, co nie jest możliwe bez odniesienia do śniącego. Interpretator powinien dowiedzieć się, jak śniący czuje się wobec każdego komponentu snu.
Księga czwarta : Βιβλίον δʹ
W czwartej księdze Artemidorus kontynuuje swoje dogłębne i systematyczne badania nad snami, podkreślając znaczenie prawidłowej interpretacji snów i ich wpływ na codzienne życie ludzi. W tym tomie szczególny nacisk kładzie na różnorodność snów i ich specyficzne znaczenia, w zależności od kontekstu życiowego śniącego oraz od konkretnej treści snu. Artemidorus dzieli sny na teoretyczne (dosłowne) i alegoryczne (wymagające interpretacji), a następnie szczegółowo omawia różne kategorie snów, zwracając uwagę na ich potencjalne przesłania i wpływ na przyszłość.
Autor zwraca uwagę na znaczenie snów w różnych aspektach życia, od osobistych doświadczeń po większe wydarzenia społeczne lub naturalne. Podkreśla też, że nie wszystkie sny są równie ważne czy wartościowe do interpretacji, wskazując na różnice między marzeniami sennymi a snami o charakterze proroczym. Artemidorus wyjaśnia również, jak pewne sny mogą symbolizować wydarzenia czy zmiany w życiu osobistym śniącego, oferując przy tym wskazówki, jak rozróżnić, które sny mają istotne przesłanie, a które należy zignorować.
Księga piąta
W księdze piątej, Artemidor przedstawia kolejne 95 snów, które zebrał, aby jego syn mógł używać ich jako materiału ćwiczeniowego.
Księga piąta : Βιβλίον εʹ
Piąta księga dzieła Artemidora, podobnie jak poprzednie, skupia się na interpretacji snów, jednak przyjmuje nieco inną formę. Autor zwraca się bezpośrednio do swojego syna, tłumacząc mu przyczyny opóźnienia w pracy nad księgą, które wynikają nie z lenistwa, ale z trudności zebrania godnych uwagi marzeń sennych, które wymagają czasu i wysiłku do zrozumienia i zapisania. Podkreśla, że choć łatwo jest zebrać powszechne sny, znalezienie tych wyjątkowych, które zasługują na uwagę i mogą być dumą dla autora, wymaga znacznie więcej pracy. Artemidorus wyjaśnia, że do zebrania materiałów do księgi podróżował po Grecji, Azji i Italii, zbierając sny, które mogą być przydatne zarówno dla niego, jak i dla innych zainteresowanych interpretacją snów.
Następnie Artemidorus przedstawia serię interpretacji snów, które dotyczą różnych aspektów życia i działalności ludzkiej, takich jak status społeczny, zdrowie, działalność zawodowa czy relacje rodzinne. Każdy sen jest analizowany indywidualnie, z uwzględnieniem specyficznych okoliczności i potencjalnych znaczeń. Autor wyjaśnia, jak interpretować sny dotyczące poszczególnych przedmiotów, zwierząt, bogów i innych elementów, podając przykłady, które mogą wskazywać na nadchodzące zdarzenia, ostrzegać przed niebezpieczeństwami czy przepowiadać zmiany w życiu śniącego.
Piąta księga jest dowodem na głęboką znajomość tematu przez Artemidora oraz jego zaangażowanie w udzielanie czytelnikom praktycznych narzędzi do interpretacji ich własnych snów. Poprzez swoje prace, Artemidorus stara się udowodnić, że sny mają znaczenie i mogą dostarczyć cennych wskazówek dotyczących przyszłości, zdrowia, a nawet ukrytych pragnień i obaw. Księga ta jest również świadectwem starożytnej fascynacji snami i wierzeń w ich proroczą moc.
Popularne symbole
Oto wybrane symbole i ich interpretacje według Oneirocritica
- Woda – Woda często symbolizuje emocje, intuicję oraz zmiany w życiu śniącego. Jej stan (spokojna, burzliwa) może wskazywać na emocjonalny stan osoby śniącej lub nadchodzące zmiany.
- Zwierzęta – Pojawienie się zwierząt w snach może mieć różne znaczenia, w zależności od gatunku i kontekstu snu. Na przykład, węże mogą symbolizować mądrość, odrodzenie, pokusę lub zdradę, podczas gdy konie mogą reprezentować siłę, pasję lub seksualność.
- Śmierć – Chociaż może się wydawać alarmująca, śmierć w snach często symbolizuje koniec pewnego etapu w życiu i początek nowego rozdziału, transformację lub potrzebę zmiany.
- Latanie – Sny o lataniu mogą odzwierciedlać pragnienie wolności, ucieczki od problemów, ambicje, a także kontrolę nad własnym życiem i decyzjami.
- Upadek – Może symbolizować strach przed porażką, utratą kontroli nad jakimś aspektem życia lub przed czymś, co kończy się w życiu śniącego.
- Egzamin – Sny o egzaminach często wiążą się ze stresem, lękiem przed oceną i obawą przed niespełnieniem oczekiwań – zarówno własnych, jak i innych.
- Złoto – W snach złoto może reprezentować dążenie do bogactwa, sukcesu, a także poszukiwanie wewnętrznej wartości lub prawdy.
- Dom – Dom w snach często odnosi się do samego śniącego – jego psychiki, duszy i aktualnego stanu emocjonalnego. Poszczególne pokoje mogą symbolizować różne aspekty osobowości lub życia.
- Podróż – Podróżowanie w snach może symbolizować życiową ścieżkę śniącego, jego osobisty rozwój, przemiany oraz poszukiwanie celu lub sensu życia.
- Ogień – Ogień może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne znaczenia, w zależności od kontekstu snu. Może symbolizować namiętność, odnowę, transformację lub destrukcję.
Wpływ i znaczenie
„Oneirocritica” przez wieki inspirowała uczonych, filozofów oraz artystów, stając się fundamentem dla późniejszych badań nad snami. Dzieło to było znane w całym świecie antycznym i średniowieczu, tłumaczone na wiele języków, a jego wpływ sięgał nawet renesansowych i nowożytnych studiów nad ludzką psychiką.
Wpływ Artemidora jest wyraźnie widoczny w późniejszych teoriach snów, włączając w to prace Sigmunda Freuda, który uznawał „Oneirocritica” za ważne odniesienie w swoich pionierskich badaniach nad nieświadomością. Chociaż współczesne podejścia do interpretacji snów mogą się różnić od metod Artemidora, to jego praca nadal pozostaje nieocenionym źródłem wiedzy na temat historii i ewolucji ludzkich przekonań związanych ze snami.
Oneirocritica wersja online
Zobacz wersję online książki – openlibrary.org
Bibliografia
- Artemidorus of Daldis. „Oneirocritica (The Interpretation of Dreams).” Translated by Robert J. White. Park Ridge: Noyes Press, 1975.
- Artemidorus. „The Interpretation of Dreams: Oneirocritica.” Translated by Robert L. Van De Castle. New York: BRILL, 1990.
- Harris-McCoy, Daniel. „Artemidorus’ Oneirocritica: Text, Translation, and Commentary.” Oxford: Oxford University Press, 2012.
- Price, Simon. „Religions of the Ancient Greeks.” Cambridge: Cambridge University Press, 1999.
- White, R. Gordon. „Dreams and Dreaming in the Roman Empire: Cultural Memory and Imagination.” London: Bloomsbury Academic, 2013.